מועקת הזמן - ضيق الوقت

העתירות שהוגשו לבג"ץ מעמידות בפניו, ראשית לכל, אך גם בפני כל אזרח, שאלות יסוד שאינן בהכרח משפטיות אלא בראש וראשונה אזרחיות, בדבר אופיו של החוק ואופן יישומו. מדובר בבג"ץ אודות נבצרותו של בנימין נתניהו והבג"ץ בדבר החוק לביטול עילת הסבירות. הראשון טוען שמאחר ונתניהו הפר את הסכם ניגוד העניינים שלו, ומאחר ואין כל אפשרות מעשית שראש ממשלה לא יהיה מעורב בהפיכה המשטרית, הרי שהוא מנוע מלכהן. בשני –עתירה כנגד החוק לביטול עילת הסבירות – הוגשו כמה עתירות במסגרתן נטענו טענות שונות החל מאי-חוקתיותו של החוק וכלה בפגמים שנפלו בתהליך החקיקה.

מה שעל הפרק, בשתי העתירות, הוא ההתנגשות בין החוק-ככתבו-וכלשונו (the letter of the law) ובין רוח החוק. במקרה של העתירה להוציא את נתניהו לנבצרות, על בסיס ניגוד העניינים שהוא מצוי בו, הטקסט של החוק, ה"ככתבו וכלשונו" שלו, מורה שעל נתניהו לצאת לנבצרות: הוצב תנאי (מהותי) לכהונתו (ניגוד עניינים); אין חולק על כך שהוא לא עמד בו, ואינו יכול לעמוד בו, ולכן עליו לצאת לנבצרות. אך רוח החוק מעמידה בפני השופטים דילמה אחרת: לפטר ראש ממשלה נבחר, שזוכה לאהדה רבה שלבוחריו, ובתוך מצב נפיץ כגון זה המתרחש עכשיו – תהיה התערבות בלתי נסבלת (גם אם חוקית) מבחינת השופטים, בלב פעולתה של הרשות המבצעת. אפשר להמר בבטחה שהעתירה הזו תידחה בגלל רוח החוק. גם היועמ"שית המליצה בכיוון זה.

בעתירה כנגד החוק לביטול עילת הסבירות המצב המשפטי (ככל שיש אודותיו הסכמה פרשנית די רחבה) הוא יותר סבוך. לטעון שהחוק עצמו מחריב את הדמוקרטיה, או: הלבנה הראשונה הנעקרת מחומת הדמוקרטיה, היא טענה לא משפטית צרה אלא כזו הלוקחת בחשבון את הכוונות העתידיות של המחוקקים. נוסיף לכך את העובדה שבג"ץ ניצב בפני מצב חסר תקדים (פסילת תיקון לחוק יסוד) ונקבל את זאת שכדי להכריע בסוגיה זו על בג"ץ להכריע בנוגע למגרש שעליו הוא משחק –מגרש המשתרע החל מהחוק-ככתבו-וכלשונו, וכלה ברוח החוק במובן מרחיק לכת.

מהי רוח החוק? רוח החוק הוא אותו אופן בו מיושם החוק על מקרים פרטיקולריים. זה התפקיד שנותן לאקאן לאב: לתת את שמו להיות הווקטור של התגלמות החוק באיווי (הערה על הילד, 1969). כלומר, האב עושה הומניזציה של החוק, כך שבנו יכול לפגוש אותו באופן חי. כשזה לא המקרה אנו פוגשים את "האב של שרבר" – שכיהן כנשיא בית הדין לערעורים, הו האירוניה! לא לחינם ראש הרכב שופטים נקרא אב בית הדין. אב – כרמז לכך שתפקידו הוא לעשות את אותה הומניזציה של החוק – להביא את קריאתו שלו למה שהינו רוח החוק.

זא'ק אלן מילר אומר במפורש (תאוריית טורינו, 2000): "החוק הלא הומני הוא כל החוק, החוק באופן מבני הינו לא הומני, משום שהוא מתעלם מן הפרטיקולרי, ובאם ישנם שופטים, זה על מנת לערוך הומניזציה של החוק."

הפעם שופטינו פוגשים שאלה לא משפטית במפגיע; שאלה המתגלגלת לפתחם כסובייקטים הנושאים בפונקציה: איך אתה, אדוני השופט, מתייצב בפונקציה שלך, לנוכח מה שקורה?!

‍

‍

تطرح الالتماسات المقدمة إلى المحكمة العليا، أسئلة أساسية تتجاوز الاعتبارات القانونية وتتناول أساسًا الجوانب المدنية المتعلقة بطبيعة القانون وكيفية تطبيقه. يتعلق ذلك بالتماس المحكمة العليا الذي يتناول أمر عزل بنيامين نتنياهو، بالإضافة الى التماس المحكمة العليا الذي يتناول قانون إلغاء المعقولية القانونية. يدعي الأول أنه نظرًا لانتهاك نتنياهو لاتفاقية تضارب المصالح الخاصة به، وبما انه ليس من الممكن تواجداحتمال في الواقع لعدم تورط رئيس الوزراء في قلب نظام الحكم، لذا لا يمكنه البقاءفي منصبه. في الثانية - التماس ضد القانون لإلغاء المعقولية القانونية - تم تقديم عدة التماسات مبنية على ادعاءات مختلفة، بدءًا من عدم دستورية القانون وانتهاءً بالعيوب التي حدثت في العملية التشريعية.

على المحك في كلا الالتماسين يكمن التعارض بين نص القانون (the letterof the law)وروح القانون (the spirit of the law). في قضية الالتماس لاقتياد نتنياهو إلى العزل القانوني، لسبب تضارب المصالح، ينص نص القانون، "كماكُـتِبَ وكما قيل"،أن على نتنياهو الانصياع للعزل القانوني: تم وضع شرط (جوهري) على فترة ولايته (اتفاق عدم تضارب المصالح)؛ لا جدال في أنه لم يمتثل لها، ولا يستطيع الامتثال لها، فبالتالي عليه الانصياع إلى العزل القانوني. لكن روح القانون تطرح معضلة مختلفة للقضاة: فإن إقالة رئيس وزراء منتخب، الذي يحظى بشعبية كبيرة من ناخبيه، وفي وضع مشحون مثل الذي يحدث الآن - سيكون ذلك تدخلاً لا يطاق (حتى لو كان قانونيًا) من جانب القضاة، في صميم عمل السلطة التنفيذية. يمكننا الرهان بثقة أنه سيتم رفض هذا الالتماس بسبب روح القانون. كما أوصت المستشارة القضائية للحكومة في هذا الاتجاه ايضا.

في الالتماس ضد القانون لإلغاء المعقولية القانونية، يكون الوضع القانوني (نظرًا لوجود اجماع تفسيري واسع إلى حدٍ ما حول هذا الموضوع) أكثر تعقيدًا. إن الادعاء بأن القانون نفسه يمس بالديمقراطية، أو: حجرالاساس الأول الذي أُزيل من جدار الديمقراطية، هو حجة غير قانونية محدودة،ولكنه يأخذ في الاعتبار نوايا المشرعين المستقبلية. لا بد من الذكر، أن المحكمةالعليا تواجه موقفًا غير مسبوق (الغاء تعديل قانون الأساس) وعلينا الذكر أنه من أجل الحسم في هذه المسألة، يجب على المحكمة العليا اتخاذ قرار بالنسبة للساحة التي تلعب فوقها – ساحة تبدأ من القانون بحذافيره، وتمتد إلى روح القانون بالمعنى بعيد المدى.

ما هي روح القانون؟ روح القانون هي نفس الطريقة التي يتم بها تطبيق القانون على حالات خاصة. هذا هو الدور الذي يعطيه لاكان للأب: إعطاء اسمه ليكون موجها لتجسيد القانون في الرغبة(ملاحظة عن الطفل، 1969). أي أن الأب يجعل القانون إنسانيًا، حتى يتمكن ابنه من مواجهته بشكلٍ حي. عندما لا يكون الأمر كذلك، نلتقي بـ "والد شريبر" -الذي شغل منصب رئيس محكمة الاستئناف، يا للسخرية! ليس من قبيل الصدفة أن يطلق على رئيس هيئة القضاة اسم "أب المحكمة"[1]. الأب -كتلميح إلى أن وظيفته هي إضفاء ذلك الطابع الإنساني على القانون – أن يأتينا بقراءته الخاصة لما هي روح القانون.

يقول جاك ألان ميللر بوضوح (نظرية تورينو، 2000): "القانون اللاإنساني هو كل القانون، القانون من الناحية الهيكلية هو غير إنساني، لأنه يتجاهل الخاص، وإذا كان هناك قضاة، فهم من أجل إضفاء الطابع الإنساني على القانون".

هذه المرة يواجه قضاتنا مسألة غير قانونية بشكل قاطع. سؤال يطرح نفسه أمامهم كذوات يشغلن وظيفة: كيف تتبوأ يا سيدي القاضي وظيفتك في ظل ما يحدث؟!

[1] بالعبرية אב בית הדין (المترجمة)

‍

‍

שירה נותנת קיום, כי היא מדברת על ״מה שמכבר-מוגן״

לאקאן טוען [1] שהשירה משאירה הקניית משמעות [2] (signification) ריקה. אבל מה המשמעות הריקה באותה שורה של השיר [3]? זה ששר רמי קליינשטיין על "ארצנו הקטנטונת". הוא קורא לזה "מולדת בלי כותונת", "מולדת יחפה ".

איך להצביע בדרך אחרת על אותו מקום ריק בהקניית משמעות?

מסורת [4] "הרופאים היחפים" בסין נקראה כך בגלל שהם היו במקור איכרים יחפים צנועים. "הרופאים היחפים" עסקו יותר במניעה מאשר בטיפול, וקיבלו שכר, כך נראה, רק אם לא הייתה מחלה באזורם. ה"יחף" מצביע על "אין", על סוג של חור, שבו הקיום יכול למצוא מחסה. מהגיחה הקצרה הזו, נראה שהשורה של השיר מצביעה על מקום מוגן, שבו הקיום אפשרי.

הטון של השיר נוסטלגי. את המוזיקה הלחין רמי קליינשטיין, ואולי הנוסטלגיה שלו מצביעה על הפרדה רומנטית כלשהי. נוסטלגיה מעידה על אובדן. אבל מהו? (מיוונית: נוסטוס= חזרה אלגוס= כאב) אנחנו לא יודעים. אב הקו הזה אולי נתן מקלט לקיומו שלו.

קאנט הכריז [5] ש"קיום אינו פרדיקט, נשוא". לא מדובר על מילים, אלא על חור שמגן. בישראל יש שני מונחים, שניהם מעורפלים, המצביעים על אותו אזור פואטי.

האחד הוא המחדל. המחדל מציין פקיעה, שגיאה, תקלה חמורה. אבל הוא עושה את זה בצורה חיובית. זה "יש". אכן, התרחש מחדל, המלווה אותנו בקיומנו. במחדל, ובזכותו, שמנו לב שאנחנו יחפים וללא חולצה. זה קר, אבל זה צינון שיכול להיות "מגן". ממה הקור הזה יכול להגן עליך? ממתי הקור מגן? למי שיכול להאמין שהגנה היא דבר ה"ניתן על ידי אחר". מי שחש קור מחפש מחסה, והחיפוש שלו הוא מה שמגן. מי שמרגיש קור יודע שהוא בחוץ. הקיום חייב להיות בוודאי חבר של ״להיות בחוץ״.

השיר של רמי קלינשטיין ויורם טהרלב מתייחס ל״מולדת״ האישה. לאישה, עליה אפשר לומר "כל דבר״.

״On la dit femme, on la diffâme ״ "אומרים עליה אישה. מוציאים את דיבת נפשה״ .[6] יש לאישה את כל ה״מחדלים״ האפשריים. אתה יכול למצוא את דיבת נפשה, כי היא נושאת את הליקויים של הקיום.

בלתי ניתן לת(ט)ביעה- המונח השני הוא אקיווק שקיים רק בשפה העברית. בטקסט הקודם התייחסתי לשופט אהרון ברק, שהעיד כשופט, ושפט כעד- בהאג.

זה מקרה של בלתי ניתן לתביעה, זה לא שפיט, ובלתי ניתן לדחייה, כי הוא פעל כ- קיים. אין דין משפטי לקיום. יש, כן, דין עצמי, להרגיש אשם על הקיום, כפי שלאקאן טוען על המלט.[1]

הפנים האחרות של אקיווק הן ה"בלתי ניתן לטביעה". לאקאן כינה זאת כך בכתיבתו "קאנט עם סאד" מכיוון שהיא קשורה לחוסר באחר [2] . המחדל מגן, ובלבד שאפשר לקיים שם אמירה, dire. השירה מקיימת את דבריה במחדל. לפי פרויד, אפשר ללמוד ממשוררים. הוא ידע דבר או שניים על כך.

[1] Lacan, seminar Ornicar. 15/3/1977. לא פורסם עדיין. פורסם בזמנו בחוברת

[2] אני משתמש כאן בתרגום מעניין של סמואל נמירובסקי בספר של לאקאן ״ אני מדבר על הקירות״ , רסלינג, 2019, עמי 45 .

[3]  עוד לא תמו כל פלאייך, לחן: רמי קליינשטיין. מילים: יורם טהרלב.

[4]https://en.wikipedia.org/wiki/Barefoot_doctor

[5]https://philosophy.lander.edu/intro/articles/kantexistence-a.pdf

[6] לאקאן, הסמינר ה-20: ״עוד״ ( 1972-73) , רסלינג, תרגום יורם מירון,  2005 , עמי 106.

[7] Lacan, J: Séminaire VI, “Le désir et son interprétation, “, (1958-59), Paris, Seuil, texte établi par Jacques-Alain Miller, p. 293. ) יש תרגום לעברית של השיעורים על המלט על ידי פרלה מיגלין, יורם מירון, ועוד קולגות) .

[8] Lacan, Écrits, (1966), Paris, Seuil, p.  779. “insubmersible flottaison”.

‍

الشعر يمنح الوجود لأنه يتحدث عن "ما كان مُصانًا منذ أمدٍ بعيد"

يدعي لاكان[1]أن الشعر يترك دلالة[2] (signification) فارغة. ولكن ما هي الدلالة الفارغة في بيت الشعر هذا من الأغنية[3]؟ أغنية رامي كلاينشتاين التي غناها عن "بلادنا الصغيرة". فهو يصفها بأنها "أرض وطن بلا رداء"، "أرض وطن حافية القدمين".

كيف نشير إلى ذاك المكان الفارغ في منح الدلالة بطريقة أخرى؟

سُمِي تقليد "الأطباء الحفاة"[4]في الصين بهذا الاسم لأنهم كانوا في الأصل فلاحين متواضعين حفاة. كان"الأطباء الحفاة" يشتغلون في الوقاية أكثر من العلاج، وكانوا يتقاضون أجورهم فقط في حالة انعدام الأمراض في منطقتهم كما يبدو. "حافي القدمين"يشير إلى "لا يوجد"، إلى فجوة ما، حيث يمكن للوجود أن يجد مأوى. من هذه الرحلة القصيرة، يبدو أن بيت الشعر في القصيدة يشير إلى مكان محمي، حيث الوجود ممكنًا.

نغمة الأغنية نغمة حنين. الموسيقى من تأليف رامي كلاينشتاين، وربما يشير حنينه إلى انفصال عاطفي ما. يدل الحنين- النوستالجيا على الفقدان. ولكن ما هو؟ (في اليونانية: nostos = عودة algos = ألم) لا نعرف. ربما يكون مؤسس هذا التوجه قد وفرالمأوى لوجوده ذاته.

أعلن كانط[5]أن "الوجود ليس مُسندًا، خبرًا". لا يتعلق الأمر بالكلمات، بل بالفجوة التي تحمي. هناك مصطلحان في إسرائيل، مبهمان كلاهما، يشيران إلى نفس المنطقة الشعرية.

الأول هو الإخفاق (המחדל). يشير الإخفاق إلى انقضاء، أو خطأ، أو خلل جسيم. لكنه يفعل ذلك بطريقة إيجابية. انه "يوجد". وبالفعل، قد وقع إخفاق وهو يرافقنا في وجودنا. وقت الإخفاق، وبفضله، تنبهنا أننا كنا حفاة وعراة. بردٌ، لكنها قشعريرة يمكن أن تكون "واقية". ما هو الشيء الذي يمكن أن يحميك هذا البرد منه؟ منذ متى البرد يحمي؟ بالنسبة لأولئك الذين يمكنهم أن يعتقدوا أن الحماية هي شيء "يقدمه شخص آخر". من يشعر بالبرد يبحث عن ملجأ، وبحثه هو ما يحميه. من يشعر بالبرد يعرف أنه في الخارج.  لا بد أن يكون الوجود، بكل تأكيد، صديقًا لـ "التواجد في الخارج".

تشير أغنية رامي كلينشتاين ويورام طاهرليف إلى "الوطن" المرأة. للمرأة التي يمكنك أن تقول عنها "أي شيء".

On la dit femme، on la diffâme ""يسمونها امرأة. يشهرون بروحها"[6]. تمتلك المرأة كل "الإخفاقات" الممكنة. بإمكانك أن تجد ما يشهر بروحها، لأنها تحوي عيوب الوجود.

غير قابل للمقاضاة ولا للغرق (בלתי ניתן לת(ט)ביעה) –المصطلح الثاني هو "ثنائي المعنى" وهو موجود في اللغة العبرية وحدها. تطرقت في النص السابق إلى القاضي أهارون باراك الذي شهد كقاضي، وحكم كشاهد – في لاهاي.

انها حالة من ال- لا يمكن المطالبة به، غير قابل للمقاضاة، ولا يمكن رفضه، لانه عَمِل كَ- موجود. ليس هناك حكم قضائي للوجود. يوجد، نعم، حكم ذاتي، أن تشعر بالذنب لأنك موجود، كما قال لاكان عن هاملت[7].

الوجه الآخر لثنائي المعنى هو "غير القابل للغرق"، وقد أطلق عليه لاكان ذلك في كتاباته "كانط مع ساد" لأنه مرتبط بنقص لدى الآخر[8]. الإخفاق يحمي، بشرط أن يكون بالإمكان الالتزام بمقولة dire هناك. يرقى الشعر إلى مستوى كلماته وقت الإخفاق. وفقاً لفرويد، يمكنك أن نتعلم من الشعراء. وقد كان ملمًا بهذا الأمر.

[1] Lacan, seminar Ornicar. 15/3/1977.

[2] استخدمت هنا ترجمة صموئيل نميروفسكي في كتاب لاكان "أنا اتحدث للجدران"، رسلينج، 2019، ص 45 (العبرية).

[3] עוד לא תמו כל פלאייך, לחן: רמי קליינשטיין. מילים: יורם טהרלב.

[4] ^[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Barefoot_doctor

[5] https://philosophy.lander.edu/intro/articles/kantexistence-a.pdf

[6] لاكان، السمينار ال 20: "المزيد" (1972-73)، ريسلينح، ترجمة يورام ميرون، 2005، ص 106(العبرية).

[7] Lacan, J:Séminaire VI, “Le désir et son interprétation, “, (1958-59), Paris, Seuil, texte établi par Jacques-Alain Miller, p. 293.

[8] Lacan, Écrits, (1966), Paris, Seuil, p.  779. “insubmersible flottaison”.

‍

‍

קונספירציה הקרויה גם תאוריית הקשר היא ניסיון להסביר אירוע כמבוסס על קנוניה או מזימה של מספר גורמים בעלי כוח, המונעים מאינטרסים שונים ומסתירים מהציבור הרחב את האמת. במאמרו בעיתון מעריב מיום 1.1.2024 כותב בן כספית [1] כי בימים אלה בשל הפצת תאוריות קונספירציה על ידי תומכי נתניהו, רבים בציבור מאמינים שהטבח שחמאס ביצע נעשה תוך שיתוף פעולה של גורמים בצה"ל, באמ"ן, בשב"כ ובמחאה. כאשר קטסטרופה כל כך הזויה מתרחשת, מתעוררות פאניקה ופרנויה, המולידות בין השאר את תאוריית הקונספירציה, רק שזוהי רעלה שמסתירה תופעה אחרת שדומה לקונספירציה, אך ללא כוונות הזדון, והיא שיתוף פעולה לא מודע בין כמה גורמים. במקרה הטבח בשבעה באוקטובר אני מדבר על חבירה לא מודעת בין סובייקט חמאס וסובייקט ישראל.

ב- 7.10 נוצרו התנאים שאפשרו את מימוש המשאלה של החמאס להתקיף את ישראל בבטנה הרכה, אבל הרס הבטן הרכה של האחר היא לא ללא הרס הבטן הרכה של האני. הטבח הפרוע של חמאס באזרחי ישראל השמיע קול ברור הקורא לישראל להילחם בו עד חורמה. 

איך ישראל כלולה בהתקפה שספגה? הצטברו עדויות, שישראל ידעה שחמאס עומד לתקוף, אבל מישהו לא האמין שזה יקרה, וזה קרה. צבא ההגנה לא היה מוכן עם כוחותיו בגבול על מנת להגן ולמנוע את ההתקפה, וזה מלמד על העמדה האקטיבית שב-אי מניעת ההתקפה. הפער בין ידיעת הסכנה הממשית בגבול לבין הפקרת השטח ממש צועק "קונספירציה". אבל למעשה אפשר לטעון שזו פסיכוזה משותפת בין חמאס שפעל פעולה אגרסיבית בעלת מבנה מאני לבין ישראל, שאמרה לתוקף "עשה בי כרצונך", ישראל שהסכימה שאידיאל "איטבח איל יהוד" יממש את עצמו בהיקף גדול ועם המצלמות, לעיני כל. 

 במשך שנים חמאס פעל סביב האידיאל "לרצוח בישראל": חפירת המנהרות, הצטיידות בנשק, הכשרה צבאית. העולם התת קרקעי רווי השנאה נבנה על ידי מנהיגות רודנית שהפקירה את תושבי עזה. פרויד, בתשובתו לאיינשטיין לשאלה האם קיימת דרך לשחרר את האנושות מפורענות המלחמה, אומר שדחף המוות הפועל בכל יצור חי חותר להשיב את החיים למצב של החומר הדומם[2]. התקפת חמאס הברוטלית מלמדת כיום, שלושה חודשים אחרי פרוץ המלחמה, על דחף מוות שהחל לפעול ביתר שאת, כשהוא חותר לכיליונו של החמאס, להרס תשתיות הטרור שהקים, לחורבן בעזה ולמוות שאינו עושה הבדל בין שוחרי שלום בעזה ושוחרי מלחמה. דחף המוות פעל בכיוון הרג בישראל, והמשיך בכיוון הרג בעזה. אם נדמה את עזה למעגל ואת ישראל למעגל ושני המעגלים נפגשים וחותכים זה את זה, השטח המשותף לוכד בתוכו את אותו דחף מוות שפועל כנגד שתי הישויות.

בישראל בשנה האחרונה התחוללה יריבות מסוכנת, שלא ידענו בעבר. המחאה של מתנגדי ההפיכה המשטרית לא הביאה להתפרקות הממשלה- ממשלה שהשתלטו עליה בחסות נתניהו חבורה משיחית וימנית-גזענית ללא כישורים סבירים לניהול המדינה. השנאה, האלימות והגזענות הופיעו ביתר שאת בחברה היהודית.

בחברה הערבית הייתה עלייה דרסטית בכמות הרציחות מבלי שהמשטרה עצרה מגמה זו. מאות אנשים בתפקידי ביטחון בכירים בהווה ובעבר הפצירו בנתניהו לעצור את ההפיכה המשטרית-משפטית לפני שיתרחש אסון. נתניהו היה לכוד בתוך טבעת הקיצוניים שהקיפה אותו, ולא היה יכול לעצור את ההפיכה, כאמור לפני שיתרחש אסון. המצוקה הייתה הן מצד המחאה והן מצד נתניהו, ומשהו היה צריך לחלץ אותנו מהבולמוס הבלתי נשלט של הקיצוניים בממשלה.

 כל זה נעצר ב 7.10 על ידי המוות הנורא. הטראומה הקולקטיבית תפסה בענק את מקום היריבות בעם. המילים של הפילוג שנאמרו שוב ושוב "בושה", "דמוקרטיה או מרד" התחלפו מאז פרוץ המלחמה במילים "יחד ננצח". כדי שהמאניה שהיא ספוגה בה תיעצר, הממשלה הייתה צריכה, באופן לא מודע כמובן, משהו גדול ומטלטל ממחאה אמיצה. היא הייתה צריכה, שיקרה פה דבר מטורף, שיעצור אותה, ושיחשוף את אזלת ידה, את אזלת ידם של השרים שחסרים מענה למדינה מוכת מוות. השנאה שהתגברה ואיבדה שליטה הייתה חייבת עצירה חדה, על מנת שתתחיל תנועה להשבת האהבה. במכתב של פרויד לאיינשטיין בעניין המלחמה הוא כותב:"כל דבר המעודד את התפתחותם של קשרים רגשיים בין אנשים בהכרח יפעל כנגד המלחמה". הנה זה קורה-  אנחנו שרויים יחד באבל, בלחימה ובשיקום האהבה, שפועלים כנגד המלחמה הפנימית שהתחוללה כאן בשנה האחרונה. הלחימה בין מתנגדי ההפיכה לתומכיה הוסתה החוצה כלפי חמאס, ועכשיו, לפחות באופן זמני, אך נחוץ ביותר, המסמנים "ביחד ננצח" פועלים. אקטים של אהבה ונתינה מאירים מכל עבר- מאירים את החושך הגדול שנפל עלינו. 

האם החבירה הלא מודעת בין חמאס לישראל תביא לנפילתה של מנהיגות חמאס ולנפילתה של ממשלה ישראל? האם בעזה יתאפשר לעם שהיה שבוי של חמאס טרוריסטית להשתחרר מהשבי ולפעול להשבת האהבה?

[1] https://m.maariv.co.il/journalists/Article-1064230

[2] למה מלחמה?" אלברט איינשטיין -זיגמונד פרויד, חליפת מכתבים (1932), בתוך איינשטיין ופרויד והמלחמה הבאה (2018), הוצאת כרמל.

‍

نظرية المؤامرة، هي محاولة لتفسير حدث ما على أنه يستند إلى مخطط أو مكيدة تآمرت عدد من الجهات القوية لتنفيذها، بدافع من مصالح مختلفة وتقوم هذه الجهات بإخفاء الحقيقة عن عامة الناس. في مقالته التي نشرت في صحيفة معاريف بتاريخ 1.1.2024، كتب بن كاسبيت  أنه في هذه الأيام، بسبب نشر نظريات المؤامرة من قبل أنصار نتنياهو، يعتقد العديد من الناس أن المجزرة التي ارتكبتها حماس نُفذت بالتعاون مع عناصر من جيش الدفاع الإسرائيلي، المخابرات العسكرية والشاباك وحركة الاحتجاج. عندما تحدث مثل هذه الكارثة المضللة، يستشري الذعر وجنون الارتياب، مما يخلق، ضمن أمور أخرى، نظرية المؤامرة، ولكنها مجرد حجاب يخفي ظاهرة أخرى تشبه المؤامرة، غير أنها مجردة من النوايا الخبيثة، هي التعاون اللاواعي بين عدة عناصر. في حالة مجزرة 7 أكتوبر، أنا أتحدث عن تحالف غير واع بين الذات حماس والذات إسرائيل.

في 7/10، تهيأت الظروف التي جعلت تحقيق أمنية حماس في مهاجمة إسرائيل في موطن ضعفها ممكننًا، لكن تدمير موطن ضعف الآخر لا يخلو من تدمير موطن ضعف الذات. إن المذبحة الوحشية التي ارتكبتها حماس ضد المدنيين الإسرائيليين وجهت دعوة واضحة لإسرائيل لمحاربتها حتى النهاية.

كيف تُشمل إسرائيل في الهجوم الذي تعرضت له؟ تراكمت الأدلة على أن إسرائيل كانت على علم أن حماس تنوي مهاجمتها، لكن شخصا ما لم يصدق أن ذلك سيحدث، وذلك حدث. لم يكن جيش الدفاع مستعدًا بقواته على الحدود من أجل الدفاع عنها ومنْع الهجوم، وهذا يشير إلى الموقف الفعلي في عدم منع الهجوم. التناقض بين معرفة الخطر الحقيقي على الحدود وبين التخلي عن المنطقة يصرخ "مؤامرة" بأعلى صوت. لكن يمكن في الواقع القول إن هذا ذهان مشترك بين حماس، التي قامت بعمل عدواني ذي طابع جنوني، وبين إسرائيل، التي قالت للمهاجم "افعل بي ما يحلو لك"، إسرائيل التي وافقت أن يحقق المثال "إذبحوا اليهود" نفسه على نطاق واسع وبالكاميرات، أمام ناظري الجميع.

لسنوات، كانت أفعال حماس تدور حول مثال "قتل الشعب الإسرائيلي": حفر الأنفاق، والتزود بالأسلحة، والتدريب العسكري. تم بناء العالم تحت الأرضي المشبع بالكراهية من قبل قيادة استبدادية تخلت عن شعب غزة. يقول فرويد، في ردّه لأينشتاين على سؤاله حول ما إذا كانت هناك طريقة لتحرير البشرية من ويلات الحروب، إن دافع الموت الكامن في كل كائن حي يسعى جاهداً لإعادة الحياة إلى حالة المادة غير الحية . إن هجوم حماس الوحشي يفسّر لنا اليوم، بعد ثلاثة أشهر من اندلاع الحرب، دافع الموت الذي بدأ يعمل بقوة أكبر وأكبر، ساعياً للقضاء على حماس، وتدمير البنى التحتية للإرهاب التي أنشأتها، وللدمار في غزة وللموت الذي لا يفرق بين دعاة السلام في غزة ودعاة الحرب. عمل دافع الموت في اتجاه القتل في إسرائيل، واستمر في اتجاه القتل في غزة. إذا تخيلنا غزة كدائرة وإسرائيل كدائرة، تلتقيان وتتقاطع إحداهما مع الأخرى، تحصر المنطقة المشتركة بينهما داخلها دافع الموت ذاته الذي يعمل ضد كلاهما.

في إسرائيل، خلال العام الماضي، وقع صراع خطير، لم نعرفه من قبل. لم تؤد احتجاجات معارضي الانقلاب النظامي إلى حل الحكومة - وهي حكومة تم الاستيلاء عليها تحت رعاية نتنياهو من قبل مجموعة عنصرية مسيحانية ويمينية تفتقر إلى أدنى قدر من المهارات المطلوبة لإدارة البلاد. ظهرت الكراهية والعنف والعنصرية أكثر وأكثر في المجتمع اليهودي.

في المجتمع العربي، كانت هناك زيادة كبيرة في عدد جرائم القتل دون أن توقف الشرطة هذه الظاهرة. وحث المئات من كبار المسؤولين الأمنيين الحاليين والسابقين نتنياهو على وقف الانقلاب النظامي- القضائي قبل أن تقع كارثة. كان نتنياهو محاصرا داخل حلقة المتطرفين التي أحاطت به، ولم يكن بإمكانه إيقاف الانقلاب، كما قلنا، قبل أن تقع كارثة. كانت المعاناة من نصيب المتظاهرين وكذلك من نصيب نتنياهو، وكان لا بد من شيء يخلصنا من شراهة المتطرفين في الحكومة التي لا يمكن السيطرة عليها.

كل هذا توقف في 7.10. أوقفه الموت الرهيب. لقد حلت الصدمة الجماعية محل الصراع بشكل كامل لدى الشعب. كلمات الانقسام التي ترددت مرارا وتكرارا "عار" أو "ديمقراطية أو تمرد" تم استبدالها منذ اندلاع الحرب بعبارة "معا سننتصر". من اجل أن يتوقف الجنون الذي كانت غارقة فيه، احتاجت الحكومة، دون وعي بالطبع، إلى شيء أكبر ومزعزع أكثر من احتجاج شجاع. كانت بحاجة إلى أن يحدث هنا شيء مجنون ليوقفها ويفضح عجزها، وعدم كفاءة الوزراء غير القادرين على تقديم الحلول لدولة فجعها الموت. كان لا بد من أيقاف حاد للكراهية المتزايدة التي فقدت السيطرة من أجل أن تبدأ حركة لاستعادة الحب. في رسالته إلى أينشتاين حول الحرب، كتب فرويد: "أي شيء يشجع على تطوير الروابط العاطفية بين الناس سيعمل حتما ضد الحرب". ها هو يحدث – نحن غارقون معا في الحداد، في القتال وفي ترميم الحب، وكلها تعمل ضد الحرب الداخلية التي وقعت هنا خلال العام الماضي. لقد تحول القتال بين معارضي الانقلاب ومؤيديه إلى الخارج نحو حماس، والآن، مؤقتا على الأقل، ولكنه ضروري جدًا، فإن "معا سننتصر" تعطي دلالتها. أفعال الحب والعطاء تتألق من جميع الجهات - تضيء الظلام الشديد الذي حل علينا.

هل سيؤدي التحالف اللاواعي بين حماس وإسرائيل إلى سقوط قيادة حماس وسقوط الحكومة الإسرائيلية؟ وفي غزة هل سيتمكن الشعب الذي كان أسير حماس الإرهابية أن يتحرر من أسرها وأن يعمل على استعادة الحب؟

‍

[1] https://m.maariv.co.il/journalists/Article-1064230 

[2] لماذا الحرب؟" ألبرت أينشتاين - سيغموندفرويد، بدلة الحروف (1932)، في آينشتاين وفرويد والحرب القادمة (2018)، دار الكرمل للنشر.

‍