"בעזה כמו בעזה, הרקטה מדברת .." - "في غزّة، كالعادة، الصّاروخ هو الذي يتحدّث .."
בעיצומה של מתקפת הטילים האינטנסיבית על יישובי הדרום, ב 13.10.18, שידר אור הלר [1] הכתב הצבאי בערוץ 10: "החמאס יורה כמו משוגע! מעל 300 טילים בחמש שעות.. רק אתמול שמענו את ראש הממשלה בפריז שלא מעונין במלחמה ולמרות שאני לא מזהה רצון אחר, בעזה כמו בעזה הרקטה מדברת, הפצמ"ר מדבר, השטח מדבר ולא באמת הרציונאל האיסטרטגי".. עצרתי את השידור, הרצתי לאחור את התמונות, הקשבתי שוב לדברים שאמר, נסער, תחת כיפת השמים של עזה והעוטף..
את האירועים שקדמו לשיגור הרקטות: חשיפת הפעולה החשאית של כח ישראלי בעומק עזה וההתקלות שגבתה חיים, הטיל ששוגר אל אוטובוס החיילים, בחירת היעדים ועוצמת ההפצצות של חיל האויר בעזה, ליוו פרשנים בכל אמצעי התקשורת, אשר מנו מנעד רחב של מסרים, ונמענים למסרים, במסמנים שעטפו את גופי הרקטות והפצמ"רים: "שיקום התדמית התודעתית של חמאס לאחר מזוודות הדולרים", "נקמה וגביית מחיר על הריגת הבכיר בארגון חמאס", הצגת הישגים בפנים ובחוץ ושל חזית מאוחדת, ביסוס שלטונו והעצמת כח ההרתעה שלו, ומולם: "איתותים לצד השני שמוכנים להסלים" והודעת דובר צה"ל: "תקיפות ישראל יורחבו". למחרת דיווחו אמצעי התקשורת על "דיבורים שהמצרים מנסים להביא להסדרה" ובתוך שעות דיווחו כתבים ופרשנים על מגעים ומאמצים של ישראל, חמאס,מצרים, קטאר ואחרים בקהיליה הבינלאומית, להגיע להפסקת אש ארוכת טווח ברצועה, כשעל הפרק דרישות חמאס בענייני סיוע כספי, צמצום האבטלה, סיוע הומאניטרי, מוצא ימי וכו'.
"המלחמה אינה אלא המשך המדיניות באמצעים אחרים"[2] קבע קרל פון קלאוזוביץ' בתחילת המאה ה-18.הרעיון המרכזי הטמון בקביעה זו הוא שמלחמות נועדו להשגת "תכלית מדינית".יש לזכור כי משנתו של הקצין, התיאורטיקן והסופר הפרוסי, גובשה בעידן שבו מלחמות התלקחו בדרך כלל בין צבאות של מעצמות ומדינות. קביעה זו אינה רלוונטית למופעי טרור של יחידים או ארגוני טרור בשירות דחף המוות. משאלת מוות לא ניתן לעצור באמצעים שלמשא ומתן מדיני.
ומה בנוגע ל"בוץ" של עזה? האם חמאס ארגון טרור? "יש" או "אין" עם מי לדבר? את דבריו של אור הלר, ניתן לפרש כאילו אין לקביעה הזו, של פון קלאוזוביץ', ולא כלום, לרקטה, לפצמ"ר, ולחומרי הנפץ החוזרים וזורעים מוות, אימה והרס בעזה ובעוטף. כי בעזה כמו בעזה, נהדף כל רציונאל איסטרטגי ומוכחד כל סיכוי להגיע להסדרה מדינית באמצעים של משא ומתן מילולי.
ניתן להבחין בעמדות שונות אצל קובעי מדיניות בהתייחסותם לסוגיות הללו. התשובות עליהן הרות גורל ובכוחן לגזור גורלם של חיי ישראלים ופלסתינאים רבים, לחיים או למוות.
שתי הערות קליניות:
לקליניקה הקלאסית של החלוקה למבנים, המחדדת את ההבדל בין אקט, ובין מעבר לאקט, בין התענגות המאורגנת במבנה של שיח ובין מבנה הדוחה את האחר, נוספה הקליניקה הבורומאית, המאפשרת לאתר ולתמוך ב"נקודות אחיזה" עדינות ומעודכנות יותר בממשי של התקופה. קליניקה זו יתכן אף מותאמת יותר להמצאת פתרונות לממשי של עזה.
והערה אחרונה: הפסיכואנליזה עושה חתך, ללא תקדים בדיסקורסים אחרים, את האבחנה הקריטית בין ידע ובין אמת. נובע מכך שההיבור ביניהם, ההיבור בין ידע ואמת הנו תוצר של הכרעה אתית. האתיקה של המועמדים, זו סוגייה שעל הפרק, ערב בחירות.
[1]אור הלר 12.11.2018 ערוץ10
[2]קרל פון קלאוזוביץ' 1780-1831 "על טבעה של המלחמה"
في أوج الهجومالصّاروخيّ المُكثّف على بلدات الجنوب، في تاريخ 13.10.18، قال أور هِلِر،[1]وهو المُراسل العسكريّ للقناة العاشرة: "تُطلق حماس الصّواريخ كالمجنونة! مايزيد عن 300 صاروخ خلال خمس ساعات ... فقط يوم أمس سمعنا رئيس الحكومة في باريسيقول إنّه غير معنيّ بالحرب ورغم أنّني لا أرى أيّ رغبة أخرى، ففي غزّة،كالعادة، الصّاروخ هو الذي يتحدّث، قذيفة الهاون هي التي تتحدّث، والسّاحة هي التيتتحدّث، لا المنطق الإستراتيجيّ" ... أوقفت البثّ، وأعدت الصّور إلىالوراء وأصغيت مجدّدًا إلى أقوال هِلِر، المُضطرِب، تحت قبّة سماء غزّة ومُحيطها..
إنّ الأحداثالتي سبقت إطلاق الصّواريخ –الكشف عن عمليّة سرّيّة لقوّة إسرائيليّة في عمق غزّةوالمواجهة التي حصدت أرواحًا، الصّاروخ الذي أُطلِق نحو حافلة الجنود، اختيارالأهداف وشدّة القصف الذي سدّدته القوّات الجوّيّة في غزّة– كانت مصحوبة بأقواللمعلّقين في جميع وسائل الإعلام، والتي اشتملت على طيف واسع من الرّسائل، ومن عناوينلتلك الرّسائل، من خلال دوال غلّفت أجساد الصّواريخ وقذائف الهاون: "ترميمصورة حماس لدى الرأي العام بعد حقائب الدّولارات"، "انتقام وجباية مقابلقتل مسؤول كبير في منظّمة حماس"، استعراض إنجازات في الدّاخل والخارج وإظهارجبهة موحّدة، توطيد سلطتها وتعزيز قوّة ردعها، ومقابل كلّ ذلك: "إشاراتللطّرف الآخر بأنّنا على استعداد للتّصعيد" وبيان المتحدّث باسم جيش الدّفاعالإسرائيليّ: "ستتوسّع رقعة هجمات إسرائيل". في اليوم التّالي، بلّغتناوسائل الإعلام عن "محادثات بشأن محاولة المصريّين الوصول إلى تسوية"وخلال ساعات، بلّغ المراسلون والصّحفيّون عن اتّصالات وجهود من إسرائيل، وحماس،ومصر، وقطر، وآخرين في المجتمع الدّوليّ، بهدف الوصول إلى وقف إطلاق نار طويلالأمد في القطاع، في حين أن المطروح على بساط البحث، مطالبات حماس بخصوص المساعداتالماليّة، وتقليص البطالة، والمساعدات الإنسانيّة، والمخرج البحريّ وما إلى ذلك.
"الحربليست سوى استمرارللسّياسة، بأساليب أخرى"[2] أعلن كارلفون كلاوزوفيتش عند بداية القرن التّاسع عشر. إنّ الفكرة المركزيّة الكامنة في هذهالمقولة هي أنّ الحرب مُعدّة لتحقيق "أهداف سياسيّة". يجدر بنا أن نذكرأنّ نظريّة القائد، والمُنظِّر والأديب البروسيّ نشأت في عصر كانت فيه الحروبتندلع عمومًا بين جيوش القوى العظمى والدّول. لا يسري مفعول هذه النّظريّة علىمظاهر إرهاب فرديّة أو منظّماتيّة في خدمة دافع الموت. لا يجوز إيقاف أمنية الموتبأساليب التّفاوض السّياسيّ.
وماذا بخصوص"وحل" غزّة؟ هل حماس منظّمة إرهابيّة؟ هل "يوجد" أم "لايوجد" طرف يمكن الحديث معه؟ يمكن تأويل أقوال أور هِلِر على أنّه لا صلةبتاتًا بين مقولة فون كلاوزوفيتش تلك وبين الصّاروخ، وقذيفة الهاون، والمُتفجّراتالتي تعود وتزرع الموت، والرّعب والدّمار في غزّة ومحيطها. لأنّه في غزّة،كالعادة، يُرفَض أيّ منطق إستراتيجيّ ويُباد أيّ احتمال للوصول إلى تسوية سياسيّةبواسطة المفاوضات الكلاميّة.
يمكننا أننلاحظ مواقف مختلفة لدى واضعي السّياسات عند تطرّقهم إلى هذه المسائل. الإجاباتعلى هذه المسائل مصيريّة للغاية، وبمقدورها أن تحدّد مصير حياة العديد منالإسرائيليّين والفلسطينيّين، وأن تحكم عليهم بالحياة أو الموت.
ملاحظتانإكلينيكيّتان:
بالإضافة إلىالعيادة الكلاسيكيّة التي تتّسم بالتّقسيم إلى مبانٍ، والتي توضّح الفرق بينالفعل، وبين الانتقال إلى الفعل، ما بين التّلذّذ المُنظّم داخل مبنى خطاب وبينمبنى يرفض الآخر (الكبير)، هناك العيادة البوروميّة التي تتيح إمكانيّة إيجاد"نقاط عرىً" أكثر نعومة وتحديثًا للإمساك بواقعيّ الفترة. ربّما تكونهذه العيادة أكثر ملاءمة لخلق حلول للواقعيّ في غزّة.
وملاحظةأخيرة: يُحدث التّحليل النّفسيّ شقًّا، لا مثيل له في خطابات أخرى، للتّشخيصالمصيريّ ما بين المعرفة والحقيقة. من هذا الباب ينتج أنّ الوصل بينهما، أيالوصل بين المعرفة والحقيقة، هو نتاج حسم أخلاقيّ. إنّ أخلاقيّات المُرشّحينهي مسألة مطروحة على بساط البحث، عشيّة الانتخابات.
[1]أور هِلِر 12.11.2018 القناة العاشرة.
[2]كارل فون كلاوزوفيتش 1831-1780 "عن طبيعة الحرب".
