בשנים האחרונות התקיימו באופן קבוע ושגרתי הפגנות נגד שלטון המדינה ובמיוחד נגד העומד בראשה, הפגנות קטנות של קבוצות מפגינים קבועות. המפגינים התעקשו, שבוע אחרי שבוע, להזכיר שיש נגד מה להפגין, אבל ההפגנות לא צברו תאוצה, לא כי לא היה על מה למחות, הגזענות, השחיתות, הרמאות והפרת האמונים היו גם היו, אבל נראה שזה נדחק הצדה. ובשבועות האחרונים קרה דבר, ההפגנות גדלו, התפשטו, ההמונים יוצאים לרחובות.
פולמוס בישראל פועל עם רוחה של תנועת Zadig שיזם ז'אק אלן מילר, תנועה שפועלת לביטוי עמדות בעניינים אקטואליים באופן דמוקרטי ובאפס בזות [Zero abjection democratic international group – אפס בזות קבוצה בינלאומית דמוקרטית]. מהגורם להמונים להגיב פתאום לבזות? איך הופיע ה-objection ל-abjection?
Abjection, שתורגם כבזות, מופיע במילון ספיר כ"כל מה שהורחק והופרש מהגוף וחדל להיות חלק ממנו". ב-Online Etymology Dictionary מופיע Abject כמה שנזרק, הורחק. הקידומת ab בלטינית פירושה off, away from. לעומת זאת, הקידומת Ob פירושה בלטינית lying before, opposite. כלומר Abjection הוא מה שנזרק הרחק, בעוד ש-Objection הוא מה שמוטח ישר בפנים, שאי אפשר להתעלם ממנו עוד.
חלק מהמפגינים שיוצאים כעת לרחובות נפגע ובאופן ישיר מהמצב – איבדו את מקום עבודתם, את פרנסתם, ולא מקבלים מענה מהמדינה למצוקתם. עבור אחרים זה לא בהכרח מצבם האישי שנפגע, אלא שמשהו, שנמשך כבר שנים רבות, הפך פתאום לבלתי נסבל, ולכזה שלא ניתן לזרוק הצדה, להתעלם ממנו, כאילו זו הבעיה של האחר. הביזיון מופיע ישר מול הפנים, ומכריח לפעול.
עידן אורן, בדבריו על ההעברה האנליטית[1], ציין כי במקרים קליניים רבים שהדריך התרשם מהופעת פחד ובהלה של קלינאים מהפציינטים שלהם, פחד מההעברה, כשהתגובה השכיחה של הקלינאים לאותו פחד היא שיקוף, הצבת מראה. "במקום להסכים לשאת על עצמם את ההעברה, כפי שפרויד... ניסח מפורשות כהנחיה לפסיכואנליטיקאים, לא פעם הופיעה הרמת מראה, שהיא איננה אלא אמירה לפציינט – זה אתה, זה קשור אליך, אל תעביר את זה אלי\עלי! לשאת העברה... באחד הניסוחים של לאקאן, זה אומר, להסכים לאייש את המקום של האובייקט".
העמדה האתית של האנליטיקאי היא לא להתנער ממה שמופיע בהעברה, אלא לשאת אותה, וכך להתמקם כאובייקט בסצנה (הלא מודעת) של האנליזנט. עמדה כזו, של object ולאשל abject, יכולה לעשות שינוי ממשי.
המצוקה הכלכלית בעקבות התמודדות הממשלה עם הקורונה, עסקים בקריסה, תחושת העוול, אובדן אמון וכיוון, הביאו ישראלים רבים לעבור מה-ab ל-ob, לא להתנער עוד ממה שמושלך עליהם, אלא להעז להישיר מבט, כי זה לא סובל דיחוי.
أقيمت في السنوات الأخيرة مظاهرات صغيرة ومنتظمة من قبل مجموعات ثابتة من المحتجين ضد الحكم في الدولة وخاصة ضد رئيس الوزراء. أشار هؤلاء المتظاهرون، أسبوعًا تلو أسبوع، إلى أن هنالك سببا وراء احتجاجاتهم (العنصرية والفساد، الاحتيال وخرق الثقة بالطبع)، لكن المظاهرات لم تكتسب زخمًا، ليس لعدم تواجد ما يستحق الاحتجاج عليه لكن يبدو أن هذه الامور دحضت إلى الهامش. في الأسابيع الأخيرة حصل أمر ما، المظاهرات تزايدت وانتشرت، وخرجت الجماهير إلى الشوارع.
تعمل "جدل في إسرائيل" بروححركة Zadig التي بادر لأقامتها جاك ألين ميلر، وهي حركة تعمل على التعبير عن المواقف من الشؤون الجارية بشكل ديمقراطي ودون ازدراء (اذلال) [Zero abjection democratic international group – مجموعة دولية ديمقراطية، صفر ازدراء]. ما الذي يؤدي لأن تتفاعل الجماهير مع الازدراء فجأة؟ كيف ظهر الـ objection للـ- abjection?
تظهر كلمة Abjection، التي تُرجمت في قاموس سابير إلى "الإزدراء" أو "الإذلال" على أنها "كل ما أزيل أو أفرز من الجسد ولم يعد جزءًا منه". تظهر كلمة Abject في Online Etymology Dictionary، على أنها ما ألقي أو أبعِد. تعني البادئة ab باللاتينية off ,away from. في المقابل، البادئة Ob تعني باللاتينية lying before, opposite. أي أن Abjection هي كل ما ألقي بعيدا، بينما objection هو ما يطرح بصراحة ومباشرة، هو ما لا يمكن تجاهله أكثر من ذلك.
تضرر بعض المتظاهرين الذين خرجوا إلى الشوارع بشكل مباشر من الوضع وفقدوا وظائفهم ومكسب رزقهم دون أن يتلقوا أي حل أو مساعدة من الدولة. لم يتضرر الآخرون بشكل شخصي بالضرورة، لكن هذا الشيء الآخذ بالحدوث والاستمرار لسنوات عديدة، لم يعد محتملا فجأة، ولم يعد بالإمكان تجاهله وازاحته جانبا كما لو كان مشكلة شخص آخر. يظهر الإذلال في وجهك مباشرة ويجبرك على فعل شيءما.
أشار عيدان أورن، في حديثه عن التحويل التحليلي[2]،إلى أنه لاحظ في حالات عيادية كثيرة قام بإرشادها، إلى ظهور مشاعر خوف وذعر لدى المعالِجين من مرضاهم ومن التحويل، حيث عادة ما تكون ردة فعل المعالجين لهذا الخوف هي تصويره أو وضع مرآة (للمتعالج - المترجم) . "بدلاً من الموافقة على أخذ عملية التحويل على عاتقهم، كما صاغها فرويد [...] بشكل واضح كتوجيه للمحللين النفسيين، ظهرت المرآة مرارا عديدة كمحض رسالة للمتعالِج - هذا أنت، هذا لديك، لا تنقل هذا الشيء إلي!. أن تحتمل التحويل ... وفقا لاحدى صياغات لاكان، هي "الموافقة على ملأ موقع الموضوع، الـ - object".
موقف المحلل الأخلاقي هو ليس في التخلص مما يظهر في التحول، بل تحمله، وبالتالي عليه أن يَتَموقَع كموضوع أو كغرض داخل المشهد (اللاواعي) للمتحلّل. هذا الموقع، كـ object وليس كـ- abject من شأنه إحداث تغيير حقيقي.
الضائقة الاقتصادية التي ظهرت في أعقاب تعامل الحكومة مع الكورونا، انهيار المصالح التجارية، الشعور بالظلم، وفقدان الثقة والتوجيه، دفعت بالعديد من الإسرائيليين إلى الانتقال من الـ - ab إلى الـ- ob. دفعتهم الى عدم التملص مما يُلقى نحوهم بل أن يتجرؤا الى النظر عليه مباشرة، كونه لا يحتمل التأجيل.
[1]נמסר בתגובה להרצאה של אליזבט תאמר "ההעברה האנליטית: מבואותיה ופירותיה הסתומים", ב-26.6.2020. מעבר לאהבה - תגובה של עידן אורן
[2] رد على محاضرة إليزابيث تامر "النقل التحليلي: مقدماتها وثمارها" في 26\6\2020. ما وراء الحب - رد عيدان أورن
