מעיין בן יהודה, בת 37, בשבע השנים האחרונות ועדיין עוברת טיפול פסיכואנליטי מוצלח .
ב-7/10 איבדנו, כמשפחה, את אחיה הצעיר של אשתי, שהותיר אחריו אח תאום זהה. סיפור עצוב וכואב שהביא איתו לחיינו גם בדיחה של אחות שכולה.
זה הטקסט שאני כתבתי בהקשר זה:
בדיחה של אחות שכולה
אני איבדתי גיס בשביעי ההוא. והנה עוד שביעי מאז, ובכלל הספרה שבע הפכה הסבר מהותי לסיבת כל השביעי.
ניסיתי לפתוח בבדיחה מחור הצער של השכול, וזה לא קרה. מה פרויד היה אומר על כך?! אין לי מושג, אני רק מטופלת. האור בקליניקה, זה שאני מקבלת מהמטפלת שלי, שבעבורי היא רק שלי גם אם הדלת שלה תמיד פתוחה ולא רק לי, לעיתים יוצר הומור מעט צנוע ומבויש. בדיחות הלא מודע שיוצאות מגיסה שכולה, למטפלת רגישה וחוזרות באמירה לאקוני(אני)ת שמצחיקה לרוב בשל ניתוקה.
הניתוק הוא גורם מרכזי בהיעדר הבדיחה במלחמה של השביעי הזה בפרט, הוא נחווה כניתוק חשוב של חלקים גדולים מעם וממשלה. העם נשלח לפייסבוק, לטיקטוק ולאינסטגרם לעשות הסברה במקום לספר בדיחה- ממלא מקום הממשלה.
אולי הבעיה הפוליטית עצמה לא מאפשרת לעם זמן פנוי להתבדח. כולם עסוקים למלא מקום הראש והיועץ. פתרונות מגוונים בשפע וכלום לא אומר דבר. בעולם העסקים נקרא לזה בזבוז משאבים שמייצר הפסד. חברה מדממת תפסיד עד שתמות. אולי לעצור בשביל בדיחה יחזיר חיים לנו כחברה.
מפעלי חיים נמצאים בעוטף, מאז השביעי מתקשים ליצור. ׳מצוקת עובדים׳ יציפו מעת לעת. כח עבודה עזתי מילא רצפות ייצור יהודיות שלא עובדות בשבת. בהוראה פוליטית ולא אחראית הוחלט לסגור שערים ולא לתת כניסה לעובדים, גם לא זרים ממקומות שונים. ופה היהודים הם בכלל לא רוצים עבודה כזו של פועלים. אין זוכה אחד מכל מחדל השביעי ההוא ואולי כל הבדיחה כולה שהכל קורס בתוך העם אבל לנו יש ממשלה ׳חזקה׳. זה מה שקורה כשהעם מחליף את הריבון בדיוק איפה שזה לא נכון.
לא הצלחתי לפתוח בבדיחה, אז אסיים באחת טובה במיוחד- ביום הזיכרון הקשה בתולדות המדינה, היינו בחלקתו הציבורית של גיסי עם כל בני המשפחה. זה היה יום זיכרון עצוב ונורא בין כל המון האבל שלבש צבעי מלחמה של חוּם, כתום, אדום, סגול וכל יתר צבעי הכומתה, עמדו הדמעות ונציג ממשלה על במה. בחום יחסי לתקופה, צפיפות ללא תזוזה עלה לבמה נציג חרדי של ממשלה. הוא הריבון הוא דעת ההמון אך לא ככה סופרה הבדיחה שהוא סיפר מילה אחר מילה. האם נאומו הנורא, פילג ושיסה כפי שעשו כל חברי הממשלה?! זו לא שאלה. פיצל והכעיס וייבש כל דמעה שהייתה.
ואז היא הגיעה כמו משום מקום פתאום הופיעה- *ה* בדיחה.
כשהקהל המוכה צעק ושרק כעסו למנותק על הבמה, קרא מנחה הטקס בבקשה ״כל בני המשפחות נא לכבד את המעמד״. רגע לפני שהתסכול שלי הספיק להפוך למצוקה וצעקה, שיתפה אחות שכולה, מהחלקה השכנה, במצוקה שהמצב יצר בנבכי הנשמה שלה. וכך באמירה יבשה מדמעות אמרה בקול גדול, כאילו כיוונה רחוק למי שקרוב לבעיה על הבמה שישמע ויעזור- ״אולי באמת כדאי שנלך שלא נפריע לכבוד השר״. דממה לשבריר שניה. ולפתע, בהבזק מהיר וחד, כמעט ללא שליטה, צמח צחוק גדול מתוך האפלה שהצטברה סביב כל חלקה.
חיבקתי אותה בצחוקי, שתמיד נשמע גדול משל כולם, חיבקנו וצחקנו כששוב דמעה זלגה כאילו הרגישה שגם היא פה, כמו כולנו, מפריעה.
הבדיחה עשתה שלום בין כאב, תסכול ומצוקה, כי איפה שממשלה לא מצליחה (או לא רוצה), מגיע העם וממלא את מקומה-לפעמים בכאבו ולפעמים גם בבדיחה.
معيان بن يهودا (37 عاما) خضعت خلال السنوات السبع الماضية، ولا أزال، لعلاج تحليلي ناجح.
في 7/10، نحن كعائلة، فقدنا شقيق زوجتي الأصغر، الذي خلّف وراءه أخا توأم مطابقا. قصة حزينة ومؤلمة جلبت معها إلى حياتنا نكتة أخت ثكلى.
ها هو النص الذي كتبته في هذا السياق:
نكتة الأخت الثكلى
لقد فقدت صهرا في ذلك السابع. وها هو سابع آخر منذ ذلك الحين، والأهم أن الرقم سبعة أصبح تفسيرا جوهريًا لسبب كل السابع.
حاولت أن أفتتح كلامي بنكتة من فجوة حزن الفجيعة، ولم يحدث ذلك. ماذا كان فرويد سيقول عن هذا الامر؟! ليس لدي أي فكرة، أنا مجرد مُتعالِجة. النور في العيادة، ذاك الذي أتلقاه من معالِجتي، التي، بالنسبة لي، هي لي وحدي، حتى لو كان بابها مفتوحا دائما وليس فقط من أجلي، يخلق أحيانا روح دعابة متواضعة وخجلة بعض الشيء. نكات اللاشعورالتي تصدر عن أخت زوج ثكلى، أمام معالجة حساسة، وتتكرر مع قول مقتضب-لاكانياني عادة ما تكون مضحكة بسبب كونها منفصلة عن الواقع.
إن الانفصال عامل رئيسي في غياب النكتة في حرب هذا السابع على وجه الخصوص، فهو يعتبر انفصالا مهما لقطاعات واسعة من الشعب والحكومة. تم توجيه الشعب إلى فيسبوك وتيك توك وإنستغرام للقيام بالتوضيح بدلا من قول النكات – نيابة عن الحكومة.
ربما كانت المشكلة السياسية نفسها لا تترك للناس وقت فراغ للمزاح. الجميع مشغول بالقيام، بالنيابة، بأعمال الرئيس والمستشار. الحلول المتنوعة كثيرة ولا شيء يعني أي شيء. في عالم الأعمال، نقول عن هذا التصرف مضيعة للموارد التي تُولِّد خسارة. المجتمع النازف سيخسر حتى يموت. ربما التوقف من أجل نكتة سيعيد إلينا الحياة كمجتمع.
مصانع استغرق إنشاؤها حياة كاملة في الغلاف، تواجه صعوبات في الإنتاج منذ السابع. سوف تستحوذ على المنطقة "أزمة اليد العاملة" من وقت لآخر. ملأت قوة عاملة من غزة ساحات الإنتاج اليهودية التي لا تعمل أيام السبت. بأمر سياسي غير مسؤول، تقرر إغلاق البوابات وعدم السماح بدخول العمال، ولا حتى العمال الأجانب من أماكن مختلفة. وهنا، لا يريد اليهود العمل في مهن من هذا النوع بتاتًا. لا يوجد فائز واحد من كل إخفاق السابع ذاك، وربما النكتة بأكملها، أن كل شيء داخل الشعب ينهار، لكن لدينا حكومة "قوية". هذا ما يحدث عندما يحل الشعب محل صاحب السيادة بالضبط حيث يكون من الخطأ فعل ذلك.
لم أستطع أن أفتتح بنكتة، لذلك سأختتم بنكتة جيدة فعلا- في يوم ذكرى الشهداء الأصعب في تاريخ الدولة، كنا في المقبرة العسكرية بجانب قبر صهري مع جميع أفراد الأسرة. كان يوم ذكرى حزينا ورهيبا بين حشد الحداد الذي ارتدى ألوان الحرب من البني والبرتقالي والأحمر والأرجواني وجميع ألوان القبعات العسكرية الأخرى، وقفت الدموع ووقف ممثل الحكومة على المنصة. في يومٍ حار نسبةً لهذه الفترة، ازدحام لايمكن فيه الحركة، اعتلى المنصة شخص متدين (حريدي) ممثلاً عن للحكومة. إنه صاحب السيادة هو رأي الجماهير، لكن لم تكن كذلك الطريقة التي قيلت بها النكتة التي رواها كلمة بكلمة. هل كان خطابه الرهيب مفرّقًا ومثيرا للانقسامات، كما فعل جميع أعضاء الحكومة؟! ليس هذا هو السؤال. لقد فرّق وأغضب وجفف كل دمعة كانت هناك.
ثم جاءت،
وكأنما من العدم، فجأة ظهرت*ال* نكتة.
وبينما كان الحشد المصدوم يصرخ ويصفر غضبه في وجه ذلك المنفصل الواقف على المنصة، صاح عريف الحفل، "جميع أفراد الأسر، الرجاء احترام الموقف". لحظة قبل أن تتحول خيبتي إلى صرخة استغاثة، شاركت أخت ثكلى، كانت تقف بجانب القبر المجاور، الضيق الذي خلقه الموقف في أعماق روحها. وهكذا، في تصريح جاف من الدموع، قالت بصوت عظيم، كما لو كانت تريده أن يصل بعيدا لأولئك القريبين من المشكلة على المنصة كي يسمعوا ويساعدوا: "ربما حقا علينا أن نترك المكان حتى لا نزعج سيادة الوزير". صمت لجزء من الثانية. وفجأة، في ومضة سريعة وحادة، بشكل لا إراديّ تقريبا، انفجرت ضحكة كبيرة من قلب الظلام الذي تراكم حول كل قبر.
عانقتها بضحكتي، التي طالما كانت صاخبة أكثر من ضحكات أي شخص آخر، تعانقنا وضحكنا بينما، مرة أخرى، سالت دمعة كما لو أنها أيضا شعرت أنها هنا، مثلنا جميعا، مزعجة.
لقد صالحت النكتة بين الألم والخيبة والضيق، لأنه عندما تفشل الحكومة (أو لا تريد)، يأتي الشعب ويحل محلها - بألمه أحيانا وبنكتة أحيانا أخرى.
معيان بن يهودا
